Heb jij een persoonlijkheidsstoornis?

Persoonlijkheidsstoornis

Iedereen heeft bepaalde eigenaardigheden. Daar is niets mis mee. Maar mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben eigenschappen die hun leven verstoren.

Eigenschappen zoals:

  • Ze zien zichzelf en hun omgeving op een manier die niet klopt met de werkelijkheid.
  • Ze beleven hun gevoelens vaak intenser. Hun gevoelens veranderen ook vaak.
  • Ze kunnen moeilijk omgaan met nieuwe situaties.
  • Ze kunnen zich moeilijk beheersen.

Deze eigenschappen maken het contact met andere mensen lastig. En dat kan zorgen voor problemen: problemen op het werk bijvoorbeeld, relaties die stuklopen en financiële problemen. Een persoonlijkheidsstoornis kan dus gevolgen hebben voor het dagelijks leven. Dit is vooral zo bij de borderline persoonlijkheidsstoornis en bij de schizotypische persoonlijkheidsstoornis.

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben vaak ook last van andere psychische problemen, zoals een angststoornis, depressies, een dwangstoornis, psychoses, een verslaving of een eetstoornis. De behandeling begint meestal met het aanpakken van die problemen.

Er zijn verschillende soorten persoonlijkheidsstoornissen zoals:

  • Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
  • Antisociale persoonlijkheidsstoornis
  • Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
  • Narcistische persoonlijkheidsstoornis
  • Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
  • Passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis
  • Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
  • Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
  • Theatrale persoonlijkheidsstoornis
  • Stoornis in de impulsbeheersing.

Gevolgen van een persoonlijkheidsstoornis voor het dagelijks leven.

Een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt zich vanaf de kinderjaren. Mensen zijn er dus mee vertrouwd. Dit verklaart waarom zij meestal zelf niet inzien dat zij een persoonlijkheidsstoornis hebben. Ze schakelen dan ook niet snel professionele hulp in. Op het moment dat zij dat wel doen, hebben zij meestal al een lange periode achter de rug met bijvoorbeeld relatieproblemen, problemen op het werk, financiële problemen, een verslaving of depressies.

Voor anderen zijn mensen met een persoonlijkheidsstoornis vaak moeilijke mensen. Zij zoeken het probleem namelijk niet bij zichzelf, maar denken dat hun omgeving niet goed functioneert. Wel kunnen mensen ernstig lijden onder de gevolgen van hun stoornis.
 

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Iemand met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis heeft heel veel advies, geruststelling, waardering en steun van anderen nodig. Hij is zo bang om dat kwijt te raken dat hij zich onderdanig opstelt. Hij heeft er zelfs allerlei vervelende dingen voor over om die steun maar te krijgen. Ruzie met een afhankelijk iemand is bijna onmogelijk. De afhankelijke persoon zal zich schikken en de vrede zo bewaren. Als een relatie toch stuk loopt proberen afhankelijke mensen zo snel mogelijk weer een nieuwe steun en toeverlaat te vinden. Want de angst om het alleen niet te redden is heel groot. Zelf iets beslissen of aanpakken lukt bijna niet. Anderen doen het in hun ogen altijd beter.

Toch lukt het mensen met deze persoonlijkheidsstoornis vaak wel om een opleiding te volgen en te werken. Maar onder druk worden ze angstig en depressief. Vaak is dat ook het moment dat behandeling nodig is.
 

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis houden geen rekening met anderen.

Dat is te merken aan dit soort dingen:

  • De persoon houdt zich niet aan de wet.
  • Hij is oneerlijk: hij gebruikt bijvoorbeeld valse namen en bedriegt mensen.
  • Hij doet de dingen impulsief, zonder vooraf na te denken. Hij kan niet plannen of vooruit kijken.
  • Hij is prikkelbaar en agressief. Hij is vaak gewelddadig.
  • Hij is erg onverschillig als het gaat om zijn eigen veiligheid of die van anderen.
  • Hij is onverantwoordelijk: hij kan geen baan houden en betaalt zijn schulden niet.
  • Hij heeft geen spijt als hij anderen heeft gekwetst, bestolen of mishandeld.

Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis hebben vaak ook een narcistische persoonlijkheidsstoornis of borderline.
 

Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Iets helemaal perfect willen doen of een situatie zo goed mogelijk onder controle willen hebben. De meeste mensen herkennen dit wel.

Maar voor mensen met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis zijn perfectie en controle zo belangrijk dat het hen in hun dagelijks leven belemmert. Tijd voor ontspanning en hobby’s is er niet meer. Zij eisen van zichzelf dat ze altijd alles perfect doen. Daarom vinden zij regels, lijsten, orde en schema’s zo belangrijk, ook als ze geen nut hebben. Ze doen de dingen graag op hun eigen manier, maar willen dat anderen het ook zo doen. Waardeloze of versleten dingen weggooien lukt niet. Ook geld uitgeven is voor hen moeilijk.

Dwangmatige mensen zijn heel bang om de controle te verliezen en afgewezen te worden. Daarom laten ze niet zien wat ze werkelijk voelen. Ze zijn heel beleefd, terwijl ze van binnen koken. Ook in relaties durven ze weinig emoties te laten zien.

Een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis is iets anders dan een dwangstoornis. Mensen met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis zijn ervan overtuigd dat ze gelijk hebben. Zij zien de anderen als probleem. Mensen met een dwangstoornis hebben zelf last van hun dwangmatige gedrag. Zij zien het probleem in zichzelf.
 

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vinden zichzelf geweldig en enorm belangrijk. Ze verwachten dat anderen hen ook bijzonder vinden. Ze willen bewondering van anderen. Ze fantaseren erover dat ze veel succes hebben.Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis vinden het ook vanzelfsprekend dat anderen rekening met hen houden. Zelf zijn ze daar niet zo goed in; ze kunnen zich moeilijk inleven in een ander. Ze gebruiken anderen vooral om hun eigen doelen te bereiken.Behalve deze ‘openlijke narcist’ is er ook nog de sensitieve of geremde narcist. Dat zijn juist verlegen mensen die zich snel schamen of snel gekwetst zijn. Ze doen er alles aan om te zorgen dat ze geen kritiek krijgen. Ze zijn voortdurend bezig met wat anderen van ze vinden.De meeste mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zitten ergens tussen deze twee uitersten in. Het probleem van narcistische mensen is: ze waarderen zichzelf niet op een gezonde manier.
 

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Mensen zijn allemaal verschillend. Zo vertrouwt de ene persoon anderen heel makkelijk en is de ander van nature wat achterdochtiger. Maar mensen met een paranoïde persoonlijkheidsstoornis zijn heel erg achterdochtig. Zo erg dat het hun dagelijks leven verstoort.Ze zijn bang dat mensen hen willen bedriegen en kwaad doen, en zoeken daarom overal iets achter. Onschuldige opmerkingen zijn in hun ogen beledigingen of bedreigingen. Zelfs hun eigen partner zien ze als oneerlijk en onbetrouwbaar. Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis hebben vaak ruzie; anderen vergeven is heel moeilijk. Soms hebben zij last van psychoses.
 

Passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis reageren vijandig op andere mensen. Ze voelen zich snel beledigd, niet gewaardeerd en onbegrepen. Daar klagen ze veel over. Ze verwachten eigenlijk altijd dat andere mensen hen wel zullen teleurstellen.Aan de buitenkant lijken deze mensen vol zelfvertrouwen, maar in werkelijkheid zijn ze onzeker. Ze richten hun boosheid dan ook het liefst niet op de persoon op wie ze werkelijk boos zijn, maar op iemand die minder belangrijk voor ze is. Of ze uiten hun boosheid door met opzet afspraken te vergeten.Van het ene op het andere moment kunnen deze mensen zich anders gedragen. Eerst passen ze zich bijvoorbeeld aan en dan gaan ze ineens dwarsliggen.
 

Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis zoeken geen contact met anderen. Daar hebben ze ook geen behoefte aan. Ze zijn vaak teruggetrokken en stil. Ze vermaken zich het liefst alleen, al beleven ze nergens echt plezier aan. Belangstelling voor seksueel contact hebben ze nauwelijks. Kritiek of lof hebben weinig invloed op hen. Hun gedrag is heel gelijkmatig; boos of agressief zijn ze zelden. Anderen vinden deze mensen vaak afstandelijk en kil.Mensen met deze persoonlijkheidsstoornis zoeken meestal geen hulp. Ze vinden zichzelf normaal. In groepstherapie zou iemand van de anderen kunnen leren wat het betekent om emoties te hebben.
 

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Iemand heeft een schizotypische persoonlijkheidsstoornis als vijf van deze dingen kloppen:

  • De persoon heeft vaak het idee dat dingen die gebeuren iets met hem te maken hebben. In iets wat hij op tv ziet, zit bijvoorbeeld een persoonlijke boodschap voor hem.
  • De persoon heeft rare gedachten en overtuigingen en daardoor gedraagt hij zich vreemd.
  • De persoon ziet dingen anders dan ze zijn.
  • De persoon denkt en spreekt op een aparte manier. Hij vertelt bijvoorbeeld van alles door elkaar, met veel details.
  • De persoon is achterdochtig en vertrouwt mensen niet.
  • De persoon heeft een vlak gevoelsleven. Daardoor kan hij kil overkomen.
  • De persoon gedraagt zich vreemd of ziet er vreemd uit.
  • De persoon heeft geen goede vrienden buiten zijn familie.
  • De persoon voelt zich bij anderen niet op zijn gemak.
  • De persoon is erg angstig in contact met andere mensen, ook als dat bekenden zijn. Niet omdat hij bang is dat ze hem zullen afwijzen, maar omdat hij ze niet vertrouwt.

 

Theatrale persoonlijkheidsstoornis

Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis hebben de volgende eigenschappen:

  • Ze voelen zich alleen op hun gemak als ze in het centrum van de belangstelling staan. Ze zoeken voortdurend aandacht, geruststelling en waardering.
  • Ze zijn erg emotioneel en hun emoties veranderen snel.
  • Ze uiten hun emoties op een theatrale manier.
  • Ze gedragen zich vaak seksueel verleidelijk of uitdagend.
  • Ze gebruiken hun uiterlijk om de aandacht te trekken.
  • Ze praten heel in het algemeen, zonder details te vertellen.
  • Ze laten zich makkelijk beïnvloeden door andere mensen of door situaties.
  • Ze zien iemand al gauw als een intieme vriend, ook oppervlakkige kennissen.

De diagnose theatrale stoornis kan pas gesteld worden als iemand veel spanning en last heeft van zijn gedrag. Theatrale persoonlijkheidsstoornis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.Mensen zoeken meestal pas hulp als ze een duidelijke klacht hebben, zoals relaties die telkens weer stuklopen. Soms hebben mensen met deze persoonlijkheidsstoornis ook andere problemen, zoals onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten, een conversiestoornis of depressieve klachten.
 

Stoornis in de impulsbeheersing

Iedereen wordt wel eens kwaad, waagt wel eens een gokje of is een beetje jaloers op een ander. Maar de meeste mensen hebben ook een ingebouwde ‘rem’ om te zorgen dat er geen problemen ontstaan door al te impulsief gedrag. Mensen met een stoornis in de impulsbeheersing missen deze rem. Ze kunnen zich niet beheersen. Ze kunnen zich niet verzetten tegen de neiging, de impuls, om iets te doen dat schadelijk is voor henzelf of voor anderen.

Voorbeelden van stoornissen in de impulsbeheersing zijn:

  • Pyromanie (brandstichten)
  • Gokverslaving
  • Plotselinge, onverklaarbare agressieve woedeaanvallen (explosieve stoornis)
  • Ziekelijke neiging tot stelen (kleptomanie)
  • Ziekelijke neiging om eigen haren uit te trekken (trichotillomanie)
  • Zelf wonden maken (titillomanie/automutilatie)
  • Zelf nagels en nagelriemen weghalen door te pulken, soms zelfs met mesjes (onychotillomanie).

Verder komen problemen met zelfbeheersing ook voor bij verslavingen, boulimia nervosa en zelfverwonding.