Overlevingsstrategieën
Overlevingsdelen gebruiken overlevingsstrategieën die ik onderverdeel in tien hoofdgroepen:
1 Blind gefixeerd zijn op het heden
De haard van onrust in de eigen ziel die gevormd worden door de traumadelen, zorgt ervoor dat de overlevingsdelen ofwel klaarwakker zijn en overmatige aandacht hebben voor hun omgeving, ofwel slaperig en moe zijn. 1.1′ moeten blind zijn voor zichzelf omdat zij zichzelf en hun eigen functie niet mogen erkennen, zodat zij het trauma ver buiten het bewustzijn kunnen houden. Zo voorkomen ze dat men wordt overspoeld door traumagevoelens en kunnen ze hertraumatisering vermijden.
2 Verdringen en verloochenen van het trauma
Om de traumatische ervaring geen gewicht te geven, wordt net gedaan alsof niets ernstigs is gebeurd, of alsof datgene wat gebeurd is in feite heel normaal is: “Anderen hebben nog veel ergere dingen meegemaakt.” Deze houding is bijvoorbeeld kenmerkend voor de generatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Duitsland is geboren. (Bode 2004, Radebold 2009). Daarmee verloochenen ze de horror van de bombardementen, de jarenlange existentiële angsten en diepe wonden die de dood van miljoenen mensen in hun ziel heeft geslagen, Vanuit het perspectief van de overlevingsdelen kan het alleen maar zo zijn dat trauma’s niet zulke ernstige gevolgen hebben, want anders zouden gezien de vele oorlogen en rampen alle mensen wel getraumatiseerd moeten zijn. ‘Trauma’ wordt op deze manier voorgesteld als iets dat buitengewoon en zeldzaam is.
3 Vermijden van herinneringen aan het trauma
Zelfs wanneer iemand weet dat hij iets ernstigs heeft meegemaakt, zal hij wanneer hij zich in de ‘modus’ van zijn overlevingsdelen bevindt, er alles aan doen om niet aan het trauma te worden herinnerd. Zo zal hij bijvoorbeeld bepaalde activiteiten, plaatsen of personen vermijden. Aangezien vermijdingsgedrag de angst echter alleen maar versterkt, wordt daarmee een vicieuze cirkel in gang gezet. Het steeds meer terugtrekken uit de omgeving en uit situaties die als bedreigend worden ervaren, gaat gepaard met een extreem innerlijk terugtrekken. Dit kan zelfs leiden tot het opgeven van alle relaties en het afwijzen van sociale activiteiten, zoals het uitwisselen van gedachten en ervaringen. Overlevingsdelen worden stug, ontoegankelijk en gesloten. Zij durven niets nieuws te proberen.
4 Negeren en afleiden
Een wijdverbreide strategie die overlevingsdelen gebruiken is het zo lang mogelijk negeren van waarschuwingssignalen die getraumatiseerde delen uitzenden, Lichamelijk en psychisch instorten wordt tot op hoge leeftijd uitgesteld door de kop in het zand te steken, zich door dagelijkse beslommeringen af te laten leiden of zich in nieuwe activiteiten te storten. Overlevingsdelen kunnen niet werkelijk onderbouwen waarom zij zo en niet anders reageren. handelen naar het motto: “We hebben geen tijd om de zeilen te hijsen, we moelen roeien.” Het gebeurt vaak dat psychische verwarring optreedt en traumagevoelens doorbreken op het moment dat de overlevingsdelen geen kracht meer hebben.
5 Controleren van getraumatiseerde delen
Getraumatiseerde delen die door middel van emoties of lichamelijke klachten de aandacht op zich vestigen, worden door de overlevingsdelen gezien als onverklaarbare ‘ziekten’ of als onbegrijpelijke eigen ‘zwakheden’. De overlevingsdelen zullen proberen hen onder controle te houden. Uitsluitend lichaamsgerichte behandelingen, medicamenten, alcohol en drugs zijn veelvuldig gebruikte middelen om de getraumatiseerde persoonlijkheidsdelen te onderdrukken. Psychologische coaches die gemakkelijke methoden aanprijzen om de onplezierige gevoelens, de angst of dwanghandelingen door middel van ‘innerlijke harmonie’ en ‘zich innerlijke leeg maken’ te overwinnen, zijn zeer geliefd bij overlevingsdelen. Overlevingsdelen zijn zeer ontvankelijk voor esoterische heilsbeloften.
6 Controle over andere mensen
De behoefte aan controle beperkt zich niet tot de eigen persoon maar richt zich ook naar buiten. Niemand mag de kans krijgen het trauma aan te roeren. Er wordt streng op toegezien dat de mensen in de omgeving op voldoende emotionele afstand blijven door hen af te leiden met andere problemen of hen eindeloos bezig te houden. Binnen een relatie domineert vaak degene die het sterkst getraumatiseerd is. Deze persoon dwingt de ander ertoe zich met de overlevingsstrategieën van zijn partner bezig te houden, zijn pijn en klagen te verdragen en mee zorg te dragen voor zijn schijnbare vorderingen in het proces van genezing en probleemoplossing.
7 Zoeken naar compensatie
Door de emotionele verdoving, die een kernmechanisme van traumaverdringing vormt, worden niet alleen de bedreigende gevoelens uitgeschakeld, maar ook de totale levensvreugde wordt gedempt en daarom zoeken de overlevingsdelen vervanging voor de verloren positieve gevoelens. Daarvoor bestaat een zeer geschakeerd palet aan mogelijkheden, dat uiteenloopt van alcoholmisbruik en excessief mediagebruik tot aan dwangmatige seksuele activiteiten. Op deze wijze wordt, althans voor een bepaalde tijd, geprobeerd te ontsnappen aan de innerlijke gevangenis van de eigen gevoelloosheid. Ook proberen overlevingsdelen relaties die verloren gingen, te vervangen door substituut-ouders, -partners of -kinderen. Een andere vorm compensatie is het meeleven met gevoelens van anderen. Het leven van anderen wordt dan belangrijker dan het eigen leven.
8 Illusies wekken
Overlevingsdelen kunnen niet begrijpen dat zij vanwege hun traumatische verleden een negatief wereldbeeld hebben. Zij geloven dat het beter met hen zou gaan wanneer anderen zouden veranderen en het in de wereld rechtvaardiger toe zou gaan. Zij proberen hun medemensen te bewegen tot ander gedrag of zetten zich in voor een betere wereld. In plaats van zich te concentreren op hun eigen problemen, richten ze zich op die van anderen en mengen zich grensoverschrijdend in de levens van andere mensen. Zij maken zich er graag illusies over hoeveel zij anderen daarmee van dienst zijn. Bij de aanblik van de vele misstanden in de wereld en het besef dat men ondanks alle inzet toch niet iedereen kan helpen, wordt hun negatieve kijk op de wereld alleen nog maar meer versterkt en moeten ze zich erg inspannen om tegenover hun pessimisme een ongegrond optimisme te stellen.
9 Houding van onderdanigheid en latente agressie
Trauma’s roepen gevoelens van onmacht en hulpeloosheid in het leven. Zij ondergraven het zelfbewustzijn en het gevoel het eigen leven te kunnen bepalen. Omdat overlevingsstrategieën de concrete verbinding met de traumasituatie verdringen, blijft een algemeen gevoel bestaan van overgeleverd te zijn. Hieruit komt de houding voort van ondergeschiktheid aan ‘hogere machten’, van ‘overgeleverd zijn aan het lot’ of een vermeend weet hebben van anonieme bedreigingen (bijvoorbeeld complotten en samenzweringen). Daarnaast komt een houding voor van fundamenteel wantrouwen die gepaard gaat met latente vijandschap tegenover de wereld. Of meer het onderdanige of het agressieve gedrag de boventoon voert, is onder andere afhankelijk van de sociale machtspositie waarin de desbetreffende persoon zich bevindt. ‘Naar boven likken en naar onderen trappen’, is een bekende metafoor voor deze overlevingsstrategie. Omdat door trauma-overlevingsmechanismen gevoelens worden geblokkeerd, zijn mensen tot handelingen in staat die zij bij volledig emotioneel bewustzijn nooit zouden doen. Dit geldt zowel voor gewelddadige handelingen als voor dwaze, zinloze en inhoudsloze verrichtingen.
10 Eigen negatieve gevoelens op anderen afschuiven
Om geen last te hebben van de eigen innerlijke onrust en innerlijke druk, brengen overlevingsdelen andere mensen in situaties die overeenkomen met hun eigen gevoelens van onmacht. Angst, woede, schaamte en schuldgevoel kunnen zo als externe gevoelens worden beleefd in plaats van hun eigen interne gevoelens. Men kan dan van buiten aanschouwen hoe anderen met deze moeilijkheden omgaan en in voorkomende gevallen invloed op hen uitoefenen door hen bijvoorbeeld te troosten, in bescherming te nemen, te bestraffen of te beschuldigen.
Als deze tien strategieën niet werken, blijft voor het overlevingsdeel nog maar één mogelijkheid over:
11 Nieuwe afsplitsingen in het leven roepen
Omdat iedere overlevingsstrategie vroeg of laat een doodlopende weg blijkt te zijn en uitgeput raakt en het oorspronkelijke probleem, de traumatische ervaring, niet tot rust komt maar zelfs steeds meer wordt aangescherpt, moeten overlevingsstrategieën zich steeds vernieuwen en hun verdringingsstrategieën steeds meer radicaliseren. De negatieve ervaringen die met bepaalde overlevingsstrategieën gepaard gaan, moeten op hun beurt weer worden verdrongen en afgesplitst. Langs deze weg kan de persoonlijkheidsstructuur van een mens een gecompliceerde vertakking van alle mogelijke overlevingsstrategieën worden die rondom de trauma’s wordt opgebouwd. Een groot gedeelte van de levensenergie wordt besteed aan het steeds opnieuw stabiliseren van deze constructie.
(Bron tekst Frans Ruppert, “Symbiose en autonomie”).
Je gegevens zijn veilig. Wij hebben net zo hekel aan spam als jij.
